Çocuğuma Tuvalet Eğitimini Nasıl Vereceğim?

Tuvalet eğitimi, çocuğun sosyal gelişiminde önemli bir basamaktır. Her çocuğun tuvalet eğitimine hazır olma yaşı farklıdır. Tuvalet eğitimine erken başlamak ya da 4 yaş ve sonrasına bırakmak yanlış bir tutumdur.

Tuvalet eğitimine erken başlanmamalı­dır. Çünkü çocuk yeterli kas kontrolünü kazanmış olsa da eğer yeterli zihinsel olgunluğa henüz ulaşmamış ise neyi niçin yaptığını anlayamaz. Bu da çocukta ters tepkiye yol açarak, eğitimi reddetmesine neden olabilir. Son derece önemli konular­dan biri de çocuğun bu eğitime duygusal olarak da hazır olmasıdır.

Eğer direniyorsa, onu kesinlikle zorlama­yın! Sadece biraz daha zamana ihtiyacı olabilir. Zorlayıcı bir tuvalet eğitimi, çocu­ğun kendini kötü hissetmesine yol açar. Kalıcı problemlere ve kabızlığa yol açabi­lir. Ev taşıma, kardeş doğumu, ailede ölüm, ayrılık gibi stresli dönemler deneme girişimlerine başlamak için uygun zaman­lar değildir.

Tuvalet eğitiminde, kaka eğitimi idrar eğitiminden daha önce gerçekleşir. Çünkü kaka denetimini kontrol eden kaslar idra­n kontrol eden kasıardan daha erken geli­şir. Ebeveynler çocukların kaka yapmak istediklerini gösteren davranışları daha kolay algılarlar. Gündüz tuvalet eğitimi de gece tuvalet eğitiminden önce olur. Genellikle kızlar erkeklerden önce eğitimi alırlar.

Çocuklar, 2.5-3 yaş arası dönemde tuvalet eğitimine hazır olduklannı gösteren bazı davranışlar sergiler.

Tuvalet eğitimine başlamak için çocuğun hazır olup olmadı­ğını şu sorulan sorarak anlayabiliriz …

• İdrarını bir defada mı, azar azar mı ya­pıyor?
• Uzun süre kuru kalıyor mu?
• Çişini yaptığını anlıyor ve bunu ifade edebiliyor mu?
• Külot giymeye ilgi duyuyor ve külot giyi­yor olmak onu teşvik ediyor mu?
• Tuvaleti geldiğinde odadan odaya gezi­yor mu?
• Tuvaletini yapmak için gerekli oturup kalkma eşgüdümüne sahip mi?
• Alt kıyafetini kısmen aşağı indirip yu­kan çekebiliyor mu?

Çocuğunuzun tuvalet eğitimine hazır ol­duğunu gösteren davranışları şunlardır:

• Yetişkinin davranışlannı taklit etmek.
• Basit yönergeleri anlamak ve uygulamak,
• Altı kirlendiğinde rahatsız olmak ve te­mizlenmesini istemek.
• Tuvalet gereksinimini sözle ya da işaretle ifade etmek.
• Kendi başına pantolonunu indirebilmek, çekebilmek.
• Başkaları tuvaleti kullanırken ilgilen­mek.
• Bez kullanmak istemediğini ifade et­mek.
• 2-3 saatlik sürelerle kuru kalabilmek

Eğitime başlarken nasıl bir dil kullanaca­ııza karar verin. Ailede kullanılan, ço­cuğun da söyleyebileceği basit kelimeler seçin. Çocukla ortak bir dil konuşmanız önemlidir. Çocuğun hazır olduğunu fark edince, bir bebek lazımlık alın (Ayakları yere dediğ­i için genellikle lazımlıkta daha rahat ederler). Önce, lazımlığı oyun oynadığı odaya yerleştirin. Oyun oynarken, televizyon izlerken, üstüne oturmasına izin verin. Böylelikle lazımlığa alışma­sını teşvik etmiş olursunuz. Ço­ğunuzu oturması için asla zorlamayın! Tuvalet ihtiyacı olunca size söylemesi için cesaretlendirin. Tuvaletini altına yaptıktan sonra haber verse de onu övün. Bir dahaki sefere, daha erken söylemesi için cesaretlendirin. Çocuk alışıp sevdikten sonra, lazımlığı banyoya yerleş­tirin ve denemelere başlayın. 1-2 saatte bir, birlikte banyoya gidin. Sabah kalktığında, yemeklerden sonra ve tuvaleti gel­diğine dair belirtileri fark ettiğinizde, lazımlığa oturması için teşvik edin. Birkaç dakika beklemesini sağlayın, sonuç yoksa ısrar etmeyin. Bazı çocuklar başlangıçta, çişlerini lazımlığa yapar ancak kaka için bezlerini kullanmaya devam ederler.

Tuvalet eğitimi ne kadar sürer?

Her çocuk farklıdır. Genellikle, önce ba­rsak kontrolü sağlanır. İki yaş çocuğu tuvaletini bekletme becerisine sahip de­ldir. Çocuklar yaptıkları işlerle (oyunla­rıyla) çok meşguldürler. Bu nedenle de tu­valetlerinin geldiğini önceden fark etmez­ler. Öğrenme aşamasında çok sayıda ka­zaların olması normaldir. Mesane ve bağı­rsak kaslarının kontrolünü sağlamak, bu yaş çocuğu için büyük bir beceridir ve zaman zaman bazı sorunlar oluşur. Yatak ıslatma çocukluk çağında sık rastlanan bir durumdur ve kontrol yaşı genetik etken­lerle belirlenir. Çocuğunuzun altını ısla­tmasına şaşırmadan önce, annenize kaç yaşında kuru kalmayı başardığınızı sorun! Çocuğunuz, büyük tuvalete geçmek istediğinde size söyleyecektir. Klozet adaptörü ve klozete ulaşabilmesi için bir basamak veya tabure sağlamak işinizi ko­laylaştıracaktır. Lazımlıkta otururken ya­nında olmak, sohbet etmek onu rahatla­tır. Anne, baba veya büyük kardeşlerin tuvaleti nasıl kullandıklarını göstermele­ri de yararlı olur.

Tuvalet ve temizlik eğitimi neşeli bir oyu­na dönüştürülerek verilmelidir. Çocukla­rın yaşamında tuvalet eğitiminin önemli bir yeri vardır. Çocuk ilk ciddi eğitimini tuvalet eğitimi olarak alır ve hemen he­men bedeninin bütün işlevleri işin içinde­dir. 0, dikkatini toplamak, vücudundan gelen sinyalleri önce anlamlandırmak sonra değerlendirmek, bu sinyallere göre tepki vermek ve ebeveynlerden yardım is­temek gibi çok karmaşık bir işlemler zin­cirini öğrenmektedir. Hem zihinsel hem de bedensel olarak bir kontrol sağlama mekanizmasını oturtmaya çalışmak göründüğü kadar kolay değildir.

Çocukların gelişim süreçleri içinde en önemli ve aileleri en çok zorlayan dönüm noktalarından biridir tuvalet eğitimi. Ço­cuklarda tuvalet eğitimine başlamak için belirlenmiş kesin bir yaş yoktur. Kesin olan tek şey; çocuğun yeterli bedensel ve bilişsel olgunluğa ulaşmasını beklemek gerektiğidir. Bu olgunluğa ulaşmamış ço­cuklara verilecek tuvalet eğitimi ise eği­timden çok zorlama olacaktır. Yetişkin yaşlarında karşılaşılan çeşitli davranış sorunlarının en yaygın nedenlerinden biri de bu zorlamalardır.

Kalıcı bir tuvalet eğitimi için çocuğun, ye­terli düzeyde kas kontrolüne sahip olması gerektiğinden, eğitim verilirken kesinlik­le zorlama ve baskı yoluna gidilmemeli­dir. Aksi takdirde çocuklarda ileri yaşlar­da alt ıslatma, uyum ve davranış bozuk­lukları görülebilir.

Bir diğer konu da tuvalet eğitimi sırasın­da kullanılacak malzemelerin seçimidir. Bu seçimi mümkünse çocukla beraber yapmak ve onun beğendiği renk ve model seçimine dikkat etmek gerekir. İşi kolaylaştıracak bir diğer yöntem, bu eğitim sırasında çocuğun gözlemleyeceği uygun bir model sunmak­tır. Bu model anne, baba, abi ya da abla gibi aile bireyleri olabilir ama model ola­cak kişi çocukla aynı cinsiyette olmalıdır. Çocuk modelle beraber tuvalete gitmeli ve onu izlemelidir. Bu gözlem, sözle anlatıla­mayacak pek çok talimatı anlamasını ko­laylaştıracaktır. Çünkü çocuklar gördük­leri değişik davranışları yapma eğilimin­dedirler. Dolayısıyla böyle bir modelleme­nin ardından hevesle aynı davranışı yapmak isteyeceklerdir.

Bez ilk defa çıkarıldığında ve çamaşırlar ilk kez giyilmeye başlandığın­a bu, eğlenceli bir tören haline getirilebi­lir. Tuvalet eğitiminin tamamlanması ço­cuktan çocuğa değişmektedir. Tuvalet eği­mi sürecinde geri dönüşler yaşanabilir. Geri dönüşlerde eğitime bir süre ara veril­melidir. Başarısızlık hissine kapılıp panik olunmamalıdır. Tuvalet eğitimi için tüm dikkatinizi ona verebileceğiniz bir zamanı seçin. Hafta sonu ya da tatil zamanı, tu­valet eğitimine başlamak için uygun bir zamandır. Tuvalet eğitiminin başka deği­şikliklerle (kardeşin doğumu ya da ana­okuluna başlama gibi) aynı zamana denk gelmemesine özen gösterin.

Sonuç olarak; çocukluğun ilk yılları zor bir süreçtir. Bu yıllarda çocuklar gelişen bağımsızlık duygularını keşfederler. Bu bağımsızlık arayışının başkaları tarafın­dan nasıl kabul göreceği ile çocuğun geli­şen utanma ve şüphe duyguları arasında hassas bir denge vardır. Bu süreçte hiç bir zaman “GERİLMEMEK” en can alıcı olan noktadır. Yani tuvalet eğitimindeki anah­tar kavram budur. Bunun nedeni, bebeğe en çabuk yansıyan olumsuz duygunun gerginlik hali olmasından kaynaklanmak­tadır. Her başarısında onu övmek, mem­nuniyetinizi bir gülücük veya sarılma, ba­zen de küçük bir ödülle göstermek onun iç dünyasını aydınlatacak, özgüven tohum­larının ekilmesine yol açacaktır. Ayrıca, takdir edilen davranışlar yinelenir!

Arada olabilecek kazaları hoş görün ve başarısız­lıklarında onları cezalandırmayın! Bu sa­dece, işleri zorlaştırır ve çocuğunuzu üzer. Belki de çocuğunuz henüz bu eğitime ha­zır değildir, Bu durumda biraz daha sab­retmeli ve çocuğunuzun hem fiziksel, hem zihinsel, hem de duygusal açıdan hazır ol­masını beklemek durumundasınız.

Bilin­melidir ki çocukların çoğu, tuvalet eğiti­miyle ilgili olarak az ya da çok sorun ya­şar ve yaşatırlar. Eğer bir sağlık sorunu söz konusu değilse sabırlı, ilgili ve seve­cen bir yaklaşımla tüm sorunlar halledile­bilir. Acele edilmemelidir, er veya geç bu işin olacağını bilen bir yaklaşım ebeveyn­lerin hüsrana uğramalarını engelleyeceği gibi çocuğun özgüvenini de destekler.

Çocuklar; sağlıklı oldukları sürece, iyi beslendikle­rinde ve kendilerine düzeyleri üzerinde başarı göstermeleri için baskı yapılmadık­ça öğrenmeye hazırdırlar. Ancak çoğu za­man hazır olmadan çok önce büyümeye zorlanırlar. Anne babalara ve çocuğun öz bakımını veren kişilere verilebilecek öneri şudur ki; lütfen bu süreçte onu yaşıtı di­ğer çocuklarla karşılaştırmadan, çocuğu­nuzun kendine özgü gelişim basamakla­rındaki bireysel düzeyini ve hızını baz alarak ilerleyin ve çocuklarınız tarafın­dan gönderilen ipuçlarını dikkate alıp bu ipuçlarını değerlendirmeye çalışın.