Travma, bireyin fiziksel veya duygusal bütünlüğüne tehdit oluşturan, kişinin normal başa çıkma mekanizmalarını aşan olaylar sonucunda yaşanan bir tepkidir. Doğal afetler, kazalar, savaş, taciz, şiddet veya ciddi bir hastalık gibi yaşamsal tehditler travmaya yol açabilir. Travmatik olaylar, bireyler üzerinde uzun süreli duygusal ve psikolojik etkiler bırakabilir.
Bu tür olayların sonucunda bazı bireyler Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) geliştirebilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Nedir?
TSSB, bir kişinin travmatik bir olay yaşadıktan sonra bu olayı tekrar tekrar zihninde canlandırması ve bu olayın günlük yaşamını olumsuz etkilemesi durumunda ortaya çıkan bir ruhsal sağlık problemidir. Her travmatik olay yaşayan kişi TSSB geliştirmese de bazı bireylerde bu bozukluk daha belirgin hale gelir.
TSSB, genellikle olaydan hemen sonra ortaya çıkabilir, ancak bazı durumlarda belirtiler aylar veya yıllar sonra gelişebilir. Belirtiler dört ana grupta incelenebilir:
1. Yeniden Yaşama (Intruzif Düşünceler)
Kişi travmatik olayı tekrar tekrar düşünür ve olay zihninde canlanır. Bu duruma “flashback” denir. Ayrıca, kişi travmayı hatırlatan kabuslar görebilir veya travmatik olayı tekrar yaşadığı hissine kapılabilir.
2. Kaçınma
TSSB’li bireyler, travmayı hatırlatan yerlerden, insanlardan veya olaylardan kaçınma eğilimindedir. Bu, kişinin sosyal yaşamını ve günlük işlevlerini kısıtlayabilir.
3. Aşırı Uyarılma (Hipervijilans)
Sürekli tetikte olma hali, irkilme tepkisi, uyku problemleri, aşırı öfke ve dikkat dağınıklığı gibi belirtiler bu gruba girer. Kişi kendini sürekli tehdit altında hissedebilir.
4. Duygusal Uzaklaşma ve Negatif Düşünceler
TSSB yaşayan kişilerde duygusal anlamda hissizlik, çevrelerinden kopma, suçluluk ve utanma gibi duygular yoğun olabilir. Bu kişiler, dünyayı ve insanları genellikle olumsuz bir şekilde algılar.
Peki Neler Yapılabilir?
Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişiler için destek almak son derece önemlidir. Bir uzmandan destek almak kişinin bu süreci en güvenilir şekilde atlatmasını sağlayacaktır.
1. Psikoterapi
Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR): EMDR, travmatik anıların daha az zararlı bir şekilde işlenmesine yardımcı olan bir terapi türüdür.
Travma Odaklı Terapiler: Özellikle travma üzerinde odaklanan terapiler, kişinin travmayı işlemesine ve hayatına entegre etmesine yardımcı olabilir.
2. İlaç Tedavisi
Bazı durumlarda antidepresanlar veya anksiyete ilaçları, TSSB belirtilerini hafifletmek için kullanılabilir. Bu tedavi yöntemi genellikle terapiyle birlikte önerilir.
3. Mindfulness ve Rahatlama Teknikleri
Meditasyon, yoga ve derin nefes alma gibi rahatlama teknikleri, stres seviyelerini düşürmeye ve bireyin kendini daha güvende hissetmesine yardımcı olabilir.
4. Sosyal Destek
Travma sonrası dönemde aile, arkadaşlar ve destek gruplarıyla güçlü ilişkiler kurmak, iyileşme sürecini hızlandırabilir. Kişinin yalnız olmadığını hissetmesi, travmanın etkilerini hafifletebilir.
TSSB ile İlgili Doğru Bilinen Yanlışlar
“Travmayı unutmak en iyi çözümdür.”
Unutmaya çalışmak yerine, travmayı anlamak ve işlemek uzun vadede daha etkili olabilir. Travmatik anılar bastırıldığında, zamanla daha fazla rahatsız edici hale gelebilir.
“Zamanla her şey geçer.”
Zaman bazı yaraları iyileştirir, ancak TSSB tedavi edilmediğinde kalıcı olabilir. Bu nedenle profesyonel yardım almak önemlidir.
“Güçlü insanlar travmadan etkilenmez.”
Travmanın etkileri, kişinin güçlü ya da zayıf olmasıyla ilgili değildir. Her birey farklı şekillerde tepki verir ve bu tepkiler insan doğasının bir parçasıdır.
Travma ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu, bireyin hayatını derinden etkileyen ciddi bir durumdur. Ancak doğru tedavi ve destekle, bu etkilerle başa çıkmak ve sağlıklı bir yaşam sürmek mümkündür. Eğer siz veya bir yakınınız travma ya da TSSB belirtileri yaşıyorsa, bir uzmana başvurmak atılacak en önemli adımdır.