Filial Terapi
Filial terapi, oyun ve aile terapisinin birleştiği psiko-eğitimsel bir yaklaşımdır. Ailelere çocuklarıyla oyun oynayarak iletişimlerini güçlendirmelerine yardımcı olur. Filial oyun terapisi, 1960’lı yılların başlarında Amerika’da Dr. Bernard ve Louise Guerney tarafından geliştirildi. Daha sonra dünyanın birçok yerinde uzmanlar tarafından çocuklara ve ailelere yardım etmek için kullanıldı. Yapılan araştırmalar psiko- eğitimsel olan bu yaklaşımın çocukların sorunlu davranışlarını azaltmada, aile ve çocuk arasındaki iletişimi güçlendirmede çok etkili bir araç olduğunu göstermektedir.
FİLİAL TERAPİ (FT) NEDİR?
Filial terapi, oyun ve aile terapisinin birleştiği psiko-eğitimsel bir yaklaşımdır. Ailelere çocuklarıyla oyun oynayarak iletişimlerini güçlendirmelerine yardımcı olur.
“OYUN” İLE NASIL BİR ETKİ SAĞLANIYOR?
Oyun oynayarak çocuklar, kendileri hakkında bilgi kazanır, çevresinde olan bitenlere anlam verir ve kendi kavramlarını geliştirirler. Ayrıca çocuklar gerçek hayatı taklit ederek içsel çatışmalarla ve yaşadıkları stresle başa çıkmayı, duygu ve düşüncelerini ifade etmeyi oyunla öğrenirler. Oyun, çocukların fiziksel, duygusal, sosyal ve zihinsel alanda birçok becerileri kazanmalarına fırsat yaratır.
FİLİAL TERAPİ (FT) ANNE VE BABAYA NELER KATAR?
Öncelikle çocuklarınızın gelişimini, duygularını ve motivasyonlarını daha iyi anlar, oyunun ve duyguların önemini yaşayarak daha iyi öğrenir, çocuğunuzla iletişiminizi ilerletirsiniz. Olumlu sonuçları ortaya çıkaran diğer becerileri ve düşünceleri öğrenerek gelecekte oluşabilecek sorunları önlemenize de yardımcı olur. Çocuklarınızla daha sıcak bir ilişki kurar ve çocuğunuza olan güveniniz artar. En önemlisi artık anne baba olarak kendinize olan güveniniz artar ve çocuğunuzla iletişim kurmaktan korkmaz, çocuğunuzla zevkle oyun oynayarak anne baba olmanın tadını çıkarırsınız.
HER AİLENİN FİLİAL TERAPİYE İHTİYACI VAR MIDIR?
Her ailenin (her anne ve babanın) güçlü ve güçsüz yanları vardır. Anne baba olarak, anne baba olma sanatıyla doğmuyoruz ve çocuklarımızı yetiştirirken bu alanda bilgi ve beceriler kazanmaya ihtiyaç duyuyoruz. Filial terapi ise ihtiyaç duyduğunuz bu bilgi ve becerileri size kazandırıyor, çocuğunuzla olan iletişiminizi güçlendiriyor.
Gelişimsel Temas Oyun Terapisi
Oyuncaklarla oynayan çocuk, problemleri çözmesini öğrenmekle birlikte kendi bedenini tanıyarak yeteneklerini keşfeder. Oyunun, çocuğunuz için sadece bir eğlence olduğunu düşünmemelisiniz. Oyun, çocuğunuzun duygusal, zihinsel, sosyal ve gelişimini olumlu yönde etkiler. Erken yaşlardan itibaren çocuğunuzun çevresini keşfetmek ve yeni deneyimler kazanabilmesi için en önemli yollardan birisi oyun oynamaktır.
Çocuğunuz oyun oynarken sosyal becerilerini de geliştirir. Oyun oynarken oluşabilecek anlaşmazlıkları çözerek problem çözme becerilerini geliştirirler. Oyunun çocuğun duygusal gelişimine de katkısı büyüktür. Bir yetişkin kendisini nasıl konuşarak ifade ediyorsa, çocuğunuz da duygularını, düşüncelerini, ihtiyaçlarını oyun yoluyla ifade ederler.
Çocukların gelişim düzeylerine göre oyunları da farklılık gösterir. Çocuğunuz bebeklik döneminde kendi vücudunu keşfedecek oyunlar oynarken, iki yaşından itibaren başka çocuklarla yan yana oyunlar oynayabilir. Çocuklar bu yaşlarda yan yana oynamalarına karşın, her biri kendi başına farklı bir oyun kurar. Örneğin, iki çocuk yan yana bloklarla oynarken, biri araba diğeri uçak yapabilir.
Çocuğunuzla ilişkilerinizi olumlu bir hale getirmek istiyorsanız onlarla oyun oynamak için vakit ayırmanız gerekir. Çocuğunuzla oyun oynarken, oyunu onun seçmesine izin vermeniz, onda kontrol duygusunu oluşturur ve iç dünyasını oyuna yansıtabilmesi için bir alan sağlamış olursunuz. Oyun esnasında çocuğunuza eşlik ederken bir şeyleri öğretme kaygısına kapılmamalı ve sürecin kontrolünü çocuğunuza bırakmayı denemelisiniz.
Kum Terapisi, Sanat Terapisi, Kukla Terapisi
Söz konusu çocuklar olunca en doğal ve kendilerini rahat ifade edebildikleri ortam, yani oyunlarıdır. Oyun ve
oyuncaklar aracılığı ile çocukların ihtiyaçlarını ifade etmelerine yoğunlaşan özel işleve oyun terapisi denir. Güvenli
bir ortam yaratan eğitimli bir oyun terapisti ile çocuklar istedikleri gibi oynamaya cesaretlendirilirler. Bu işlevde
çocukların duygusal problemlerini ifade etmelerine yönelik çok çeşitli oyuncaklar çocuklara sunulmuştur. Çocuklar;
sanat, kum, hayal gücü gibi oyun terapisinin çeşitli araçlarını kullanarak kendilerini ifade etme şansına sahip
olurlar. Oyun terapisi, travmatik deneyimler geçiren çocukların duygularına ulaşmayı sağlar. Bunlara nasıl
mücadele edeceklerini öğretir. En çok uygulanan teknik rol oyunlarıdır. 6 yaşından büyük çocuklarda konuşma da
yapılır. Oyun materyalleri: kuklalar, oyun evleri, minyatür tiyatrolar, oyun hamurları, kâğıt ve renkli kalemler. Zor
deneyimler ve durumlar tekrar canlandırılır ya da figürlerle ve resimlerle ortaya konur. Çocuklar bu sayede negatif
duygularını yeniden yaşarlar ve terapistin yardımıyla üzerinde çalışma şansı bulurlar. 5 yaşından büyük
çocuklara, psikoterapi temelli oyun terapisi, anne-babanın ölümü, boşanma ve cinsel istismar gibi ağır deneyimler
geçiren çocuklara yardımcı olur.
Neden çocuklara oyun terapisi?
Çocuklar oynamayı severler. Çocuklar duygularını büyükler gibi anlamlandıramadıkları gibi, duyguları hakkında
büyükler gibi de konuşamazlar. Bu yüzden büyüklerle yapılan terapi şekli çocuklara uymaz. Oyun çocuklar için
terapi anlamında kullanıldığında çocuk yaşadıklarını ve duygularını ifade etme ortamı bulur. Çocuklar oyun
sırasında yaşadıklarının bir parçası olarak davranışlarını etkileyen kızgınlıklarını, korkularını, üzüntülerini, hayal
kırıklıklarını yeniden yaratırlar. Oyun terapisinin avantajı, çocukların gelişimlerine uygun terapisel oyunu
oluşturabilmelerindendir. Terapist ile çocuğun kurduğu terapisel ilişki ise, çocukların yaşadıkları stresli yoğun
duygusal tecrübeyi yansıtan oyunu yarattıklarında kendilerini güvenli hissetmelerini sağlayan olan en önemli
unsurdur.
Oyun terapisinde ne olur?
Oyun terapisi çocuğa nasıl yardımcı olur?
Oyun terapisinin süreci nedir?
Oyun terapisi yardımıyla çocuklar içsel dünyalarında mücadele ettikleri duygusal olaylarını bir araya toplayan
oyun yaratabilirler. Bu tecrübeleri genelde çocuk sözel olarak dışa vuramaz. Çocuk yaratacağı oyuna uygun
duygusal sorunlarını yansıtan oyuncakları seçer ve oyununu yaratır. Bu ifade ile başlayan oyun, oyun ilerledikçe
gelişir ve sorunla ilgili anlama ve rahatlık sağlayana kadar devam eder.
Oyun terapisi sürecinde çocuk olaylarla ilgili bakış açılarını, davranışlarını değiştirebilir ve başkaları ile
ilişkilerinden haz alır hale gelir. Çocuk oyun sırasında hayal kırıklıkları yaşadıkları olayları yeniden yaratmakla
oyun sırasında bu tecrübeleri değiştirme fırsatı bulur ve böylece hem oyun tecrübeleri hem de hayattaki ilişki
alışverişlerinden zevk alır hale gelebilir.
Oyun terapisinin süreci çocuğun geçmiş ve bugünde yaşadıkları olaylara yönelik çok çeşitli faktörlere bağlıdır. İki
en önemli faktör, çocuğun gelişim olarak hangi gelişim çağında olduğu ve herhangi bir travma olduysa bu
travmanın olduğu yaştır. Genellikle yaşanan olaydan sonra ne kadar çabuk terapiye gelinirse terapi süresi de o
kadar kısa olur.
Oyun terapisi çocuğun evde oynadığı oyundan farklı mıdır?
Evde ya da terapi de oyunun esas fonksiyonu aynı kalır. Çocuklar için oyun, bir anlamda yaşadığı dünyayı, insan
ilişkilerini prova ettikleri doğal bir iletişim yoludur. Oyunun üç fonksiyonu vardır: İlk ikisi kavramsal ve fiziksel
gelişim, diğeri ise duygusal dışavurum. Eğitimli bir oyun terapisti ile oyun duygusal amaca hizmet eder. Bu da
çocuğun sağlığındaki dengede önemli rol oynar.
Anne babalar oyun terapisine katılabilir mi?
Oyun terapisinin yardımcı olacağı psikolojik problemlerden bazıları neler olabilir?
Oyun terapisinde ailenin katkısı en önemli unsurdur. Aile ile oyun terapisti arasındaki görüşme düzenli bir şekilde
devam eder. Terapist uygun görürse kimi zaman aileyi de oyuna davet eder. Ayrıca terapist, ailelere çocuklarının
terapi sırasındaki iyileşme süreçlerine yardımcı olacak ve terapi odası dışında uygulayabilecekleri tavsiyelerde
bulunur.
PTSD (Post Travmatic Stress Disorder): Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Anksiyete/Endişe
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite (aşırı hareketlilik) bozukluğu
Impulsiveness: Impulsivite/dürtüsellik
Okuma bozuklukları
Sosyal içe kapanıklılık
Güven eksikliği/depresyon
Sebebi anlaşılamayan baş ve karin ağrıları
Boşanma sonrası adaptasyon sorunları
Cinsel İstismara Uğramış Çocuklar İçin Oyun Terapisi
1970’lere kadar çocuklara yönelik cinsel istismarın nadiren karşılaşılan bir durum olduğu düşünülüyordu. Ancak günümüzde uzmanlar, çocuklara yönelik cinsel istismarın her dönemde var olduğu ve her sosyo-ekonomik seviyedeki grupta görülebildiği konusunda hemfikir. Çocuk istismarına karşı kamuoyunda artan hassasiyet ile birlikte, bu konu ile ilgili yapılan çalışmalara son yıllarda hız verilmiş durumda.
Bu çalışmalardan biri de Springer ve Misurell tarafından geliştirilen Oyun Temelli- Bilişsel Davranışcı Terapi Programı. Cinsel istismara uğramış çocukların duygusal anlamda ve davranış bazında çok farklı sorunlar yaşadıklarının altını çizen araştırmacılar, bu sorunlarla baş etmede çocuklara yardımcı olacak yapılandırılmış bir grup terapi programı hazırladılar.
İlkokul çağındaki çocuklara yönelik olan ve her biri 90 dakikalık, toplam 12 oturumdan oluşan bu programın ilk 5 oturumunda sosyal beceri geliştirme ve grup içinde güven ilişkisinin oluşturulmasına yönelik etkinlikler yer alırken, kalan diğer 7 oturumda cinsel istismar ile ilgili psiko-eğitimsel öğelere yer verildi. Grupta çocukların yaşadıkları deneyimi dolaylı yollarla paylaşabilecekleri bir ortam yaratıldı. Bunun için çocukların gelişim dönemlerine uygun olarak yapılandırılmış oyunlar geliştirildi. Büyük çoğunluğu bu oyunlar ve rol canlandırmalar üzerinden yürütülen grup çalışmasının ilk oturumlarında “kişisel alan”, “duygu ifadeleri”, “öfke kontrolü” gibi konulara ağırlık verildi. Sonraki oturumlara duygusal hazırlık niteliği de taşıyan bu çalışmaların ardından, çocuklar önce yaşadıkları deneyimi sözsüz olarak canlandırdıkları, ardından yazıya döktükleri ve son olarak da sözel olarak ifade ettikleri oyunların içerisinde yer aldılar.
Çocuklarda cinsel istismarın neden olduğu davranışsal ve duygusal problemleri azaltmak amacıyla etkinliği daha önceden kanıtlanmış farklı yaklaşım ve tekniklerin bir arada kullanıldığı bu terapi modeli, gelecek vadeden bir çalışma olarak değerlendiriliyor.